Bursa gezimizde, ilk olarak Tophane‘de bulunan Osman Gazi ve Orhan Gazi Türbelerini ziyaretten sonra yönümüzü Bursa‘nın en önemli tarihi eseri olan Bursa Ulu Camii‘ye çeviriyoruz. Ulu Camii tarihçesi, sırları, yapılış hikayesi, kim yaptırdı, nerede, nasıl gidilir gibi soruların cevabını bu yazımızda bulabilirsiniz.
Bursa’nın en çok ziyaret edilen yerlerinden biri olan Bursa Ulu Cami’nin önce kısa bir tarihçesinden bahsedelim. Osmanlı’nın dördüncü padişahı Yıldırım Beyazıt Han tarafından yaptırılmış. Yıldırım Beyazıt, 1396 yılında Niğbolu Savaşı öncesinde bir adakta bulunuyor ve ‘Yarabbi bu savaşı kazanmayı nasip edersen sana bir şükür olsun diye 20 tane cami yaptıracağım’ diyor.
Niğbolu Zaferini kazandıktan sonra bu adağını yerine getirmek ister ve Emir Sultan hazretlerine gelerek fikrini sorar. Emir Sultan Hazretleri, Bursa’nın büyük bir alimi ve aynı zamanda padişah Yıldırım Beyazıt’ın damadıdır. Emir Sultan şöyle bir teklifte bulunur: ‘Hünkarım, 20 tane küçük küçük ayrı ayrı cami yaptıracağınıza 20 cami büyüklüğünde 20 kubbesi olan tek bir cami yaptırırsanız, hem cuma ve bayram namazlarının kılınacağı büyük bir cami olur’ der. Padişah da bu teklifi kabul ederek 20 cami yerine 20 kubbeli Ulu Camii’yi inşa ettirir. Türkiye’de başka böyle 20 kubbeli bir Ulu Cami yoktur, bu manası ile tektir. Mimarı Ali Neccarolan caminin kapasitesi 5000 kişidir.
Ulu Camii’nin açılışı, 1399 yılında bir cuma günü cuma namazıyla yapılmak isteniyor. Açılışta Bursa halkı camiyi doldurmuş haldedir pek çok da büyük zât vardır. Ulu Camii’yi yaptıran padişah Yıldırım Bayezid Han açılışta buradadır. Aynı zamanda damadı olan Bursa’nın büyük evliyası Seyyid Emir Sultan buradadır. O zamanın Bursa kadısı daha sonra Osmanlı’nın ilk şeyhülislamı büyük bir alim, tefsiri yazarı Molla Fenari buradadır. Yani açılışta pek çok büyük zât var. Peki ilk hutbeyi kim verecek ve açılışı kim yapacaktır padişah bu işi Emir Sultan’a görev olarak verir.
Somuncu Baba Hikayesi
Emirsultan ise, o zamana kadar halkın sıradan bir insan zannettiği, fırından ekmekler çıkarıp sattığı için halkın Somuncu Babadiye lakapla andığı birine işaret eder. Halkın hayret bakışları içerisinde Somuncu Baba minbere çıkar ve bu hutbede Fatiha suresini yedi ayrı tarzda tefsir ettiği ifade edilir ilk tefsiri herkesin anlayacağı dilden ifade etmiş, ikinci tefsiri anlamayanlar çıkmış, üçüncü tefsiri sadece alimler anlamış sonraki tefsirleri alimler dahi anlamaktan aciz kalmış. Halk Somuncu Baba dedikleri Şeyh Hamidi Veli Hazretleri’nin nasıl büyük bir alim olduğunu bu hutbeden anlamış.
Bursa Ulu Camii Şadırvanı’nın Hikayesi
Ulu Cami’de dikkati çeken ilk özellik, caminin içerisinde büyük bir şadırvanın olmasıdır. Başka hiçbir camide böylesine büyüklükte bir şadırvan bulunmuyor. Bu şadırvanın bir hikayesi var. Rivayete göre bir yaşlı kadına ait bir evden bahsedilir ve Ulu Camii’nin yapılacağı yerin tespitinden sonra buranın sahibi olan kadın bütün teklif ve bütün ısrarlara rağmen yerini vermek istemez. İslam hukukuna göre cami için dahi olsa zorla alınamayacağı için bu alan cami içine katılmaz.
İlk etapta caminin iç avlusu şeklinde boş bırakılır. Daha sonra da buraya en uygun ne yapılabilir düşüncesiyle buraya havuz ve şadırvan yaptırılmış. Havuzun üstündeki kubbe camekanlı bir kubbedir ve Ulu Camii’ye aydınlık büyük oranda buradan sağlanıyor. Buna sanat tarihinde aydınlık feneri deniyor. Yapıldığında kubbenin üstü açık yapılarak hava sirkülasyonu da amaçlanmış. Eskiden kandiller ile aydınlatma sağlandığından, çıkan isler buradan tahliye oluyormuş. Havuzun 33 yerinden havuza su dökülmesi bize 33’lük bir tesbihi hatırlatıyor. Şadırvanda gelen su sesi ile yapılan ibadet, insana ayrı bir huzur yaşatıyor.
Hz. Hızır ve Vav Hattı
‘Vav’ harfinin hat sanatında, vahdeti vahdaniyeti yani Allah’ın birliğini sembolize ediyor. Ulu Camii duvarında işli ‘vav‘ hattı, ziyaretçiler tarafından ilgi görüyor. Hz. Hızır ile ilgili rivayetlerden dolayı insanlar ‘vav‘ hattının altında namaz kılıp dua etmeye önem gösteriyorlar. Hızır Aleyhisselam‘ın bazı vakitlerde burada bulunduğuna, burada namaz kıldığına inanılıyor. Tabii ki doğrusunu Allah bilir, Hızır Aleyhisselam’ın ne zaman ve nerede bulunacağını bilemeyiz. Yalnız şu var, Ulu Cami boş bir mekan değil. Her asırda Bursa’ya gelerek Ulu Cami’ye giren büyük zatlar, Ulu Cami’nin fazileti konusunda ittifak etmişler ve burası için beşinci makamdır demişler. Yani dua ve ibadetlerin en çok kabul edildiği 5 mekandan biri olarak tanımlamışlar. Bu mekanlar ; 1- Mekke Kabe 2- Medine Mescidi Nebevi 3- Kudüs Mescidi Aksa 4- Şam Mescidi Emevi 5- Bursa Ulu Cami şeklinde ifade ediliyor.
Kabe Kapı Örtüsü
1517 yılında Yavuz Sultan Selim döneminde getirilip asıldığı rivayet edilen Kabe kapı örtüsü, başka hiçbir camide bulunmuyor. Neden başka bir cami değil de Ulu Camii’ye asıldı diye düşündüğümüzde, Ulu Cami’ye gösterilen değerden kaynaklandığı ortaya çıkıyor.
Bursa Ulu Camii Minberi
Bursa Ulu Cami’nin en belirgin özelliği tarihi minberidir. Halen cuma hutbelerinin verildiği muhteşem eser, 614 yaşında olup tarihi eser niteliği taşımaktadır. Yapılırken hiç çivi ve yapıştırma malzemesi kullanılmadan 6 bin küsür küçük geometrik parça birbirine geçiştirilerek yapılmış. Buna kündekari sanatı deniliyor. Minberin her iki yanında bazı kabartma şekiller var o kabartma şekillerin galaksileri, güneş ve gezegenleri sembolize ettiği düşünülmektedir. 1399 yılında yapılan bir minberde güneş sistemini sembolize etmek bilim adına bir zirvedir bence.
‘Vavlardan Sakının’
Kadınlar bölümünün hemen sağ duvarında bulunan yazıda dört tane ‘vav’ harfine verilmiş şekil içerisinde önemli bir ifade yazar: ‘İttaku’l‐vâvât’‘vavlardan çekinin’ Hadis-i şerif olan bu söz, v harfi ile başlayan sorumluluk isteyen şeylerden çekilin demektir. Bunlar, vali olmak, vekil olmak, vezir olmak gibi sorumluluk isteyen şeylerden çekinmeyi ve sakınmayı, öyle sorumlulukları üzerimize aldıysak bunun hakkını vermeyi bizi hatırlatıyor.
Bursa Ulu Cami Nerede, Nasıl Gidilir?
Ulu Camii, Merkez Osmangazi ilçesi içerisinde yer alıyor. Çok merkezi bir konumda bulunduğundan ulaşımı kolay. Eğer özel aracınız varsa çevredeki otoparklardan birine aracınızı park ettikten sonra Cami çevresindeki çarşıları dolaşarak ulaşmak daha isabetli olur. Çünkü yakın çevresinde araç parkedebileceğiniz bir yer bulunmuyor. Ben şahsen trafiği yoğun sokaklara girmeden ana cadde üzerinde bulunan ‘BurbakKapalı otopark’a aracımı parkedip çevredeki çarşıların içerisini gezerek Ulu Camii’ye ulaşımı tercih ettim.
Bursa Ulu Cami tanıtım yazımızı Üftade Hazretleri‘nin Ulu Camii’yi metheddiği ve cami ziyaretçilerine müjde verdiği sözlerinden oluşan hat yazısının anlamıyla noktalayalım. “Ey büyük cami ve ey büyüklerin toplandığı yer, seni gece veya gündüz ziyaret edenlere Müjdeler olsun.”
